در ایام کرونا سفر برویم یا نه؟ | بلاتکلیفی سفر بین وزارتخانه بهداشت و گردشگری

شیما سیدی  | شهرآرانیوز؛ حالا دیگر ۹ ماه از آغاز شیوع ویروس کرونا در ایران می‌گذرد. ۹ ماه عمر کمی نیست اگر بدانیم در این زمان یک نطفه می‌تواند جان بگیرد، یک طفل نوپا می‌تواند راه رفتن بیاموزد و کودکی به حرف آید. اما سفر همچنان مسئله‌ای حل نشده باقی مانده و همچون طفلی یتیم بین ۲ وزارتخانه بهداشت و گردشگری دست به دست می‌چرخد.

 

وزارت بهداشت و ستاد ملی کرونا می‌گویند سفر نکنید و در خانه بمانید، اما وزارت گردشگری معتقد است «سفر هوشمندانه، ایمن یا مسئولانه» بهتر از منع کلی سفر کردن است. در فضای جامعه هم این سرگردانی دیده می‌شود. اخبار رسانه‌ها را که رصد کنید، پر است از تیترهایی، چون «به هیچ وجه به مشهد سفر نکنید»، «هرگز به مازندران سفر نکنید»، «فعلا سفر نکنید»، «وضعیت بحرانی است، سفر نکنید» و ...، اما صفحات مجازی را که ببینید، پر شده است از عکس‌های پاییزی در گوشه و کنار ایران.

 

کارمان شده است تکرار جملات نخ نمایی که هر بار قبل از تعطیلات بین خبرنگاران صدا و سیما در حالی که در ترافیک خروجی شهر‌ها میکروفونشان را داخل خودرو‌ها می‌برند و می‌پرسند چرا سفر می‌روید و هزار و یک بهانه و تشر را از زبان مردم می‌شوند.

 

در گزارش پیش رو همراه با محمد قاسمی، مدیرکل دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری وزارت گردشگری، قصد داریم داستان این ۹ ماه را مرور کنیم و از چشم انداز وزارتخانه برای آینده این صنعت در برخورد با کرونا بخوانیم و ببینیم آیا این سرگردانی باز هم می‌خواهد ادامه یابد.

 

هم چنین از فعالیت‌های دفتر تبلیغات و بازاریابی وزارت گردشگری در روز‌های خاموش گردشگری ایران و جهان خواهیم شنید. لازم است در مقدمه اضافه کنیم اصل این گفتمان به صورت مجازی میان اهالی صنعت گردشگری در گروه «گردشگری پساکرونا در ایران» شکل گرفته است.

 

محمد قاسمی، مدیر کل دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری وزارت گردشگری، در ابتدای صحبت ما را به اسفند ۹۸ می‌برد. او که در آن زمان هنوز این سمت را به عهده نداشت در توضیح روزگار مدیر پیشین خود می‌گوید: زمانی که کرونا شکل گرفت کسی فکر نمی‌کرد در این سطح دنیا را فرا بگیرد. همان زمان سازمان جهانی نسخه‌های کوتاه مدتی می‌پیچید که -برای نمونه- هنگام سفر پروتکل‌هایی را رعایت کنید، یا موقت سفر داخلی انجام دهید تا این بحران فروکش کند و .... در تصور آن‌ها هم این قدر زمان طولانی نبود. ما نیز بر این اساس هم پروتکل‌های داخلی را می‌نوشتیم و هم از پروتکل‌های بین المللی که نهاد‌های جهانی ارائه می‌کردند استفاده می‌کردیم.

 

یعنی فرض بر این بود که اول فروردین که مصادف بود با فصل پیک سفر‌های ایرانیان و درآمد مالی خوبی برای صنعت گردشگری داشت، بتوانیم سفر‌هایی را هوشمندانه و داخلی مدیریت و تبلیغ کنیم؛ بنابراین از آنجایی که آن زمان (یعنی آخر اسفند و اول فروردین) افراد ترس زیادی از کرونا داشتند، قصد داشتیم با مانور عکس و فیلم‌های تبلیغاتی در فضای مجازی مبنی بر اینکه پروتکل‌های بهداشتی در استان‌های مختلف کشور رعایت می‌شود مردم را تشویق کنیم به انجام سفر‌های داخلی. بر همین اساس هم هزاران عکس و فیلم از نقاط مختلف گردشگری کشور تهیه شد، اما برخلاف پیش بینی‌ها با فرا رسیدن نوروز، داستان کرونا به جای فروکش کردن، فزونی گرفت و سیاست وزارتخانه نیز تغییر کرد.

 

در این زمان پویش «سفر مجازی» در دستور کار دفتر تبلیغات و بازاریابی وزارتخانه قرار گرفت. محمد قاسمی توضیح می‌دهد: عکس و فیلم‌های جمع آوری شده بانک اطلاعاتی ما را قوی‌تر کرد و به کمک همین بانک توانستیم تارنمای ویزیت ایران را به روز و مردم را در این روزگار به دیدار مجازی از جاذبه‌های گردشگری ایران تشویق کنیم.

 

روزگار قرنطینه نوروزی، دورکاری و تعطیلی‌های اجباری آمار کرونا در ایران را کاهش داد و بر همین اساس هم مردم قدری روزگار را بر خود راحت‌تر گرفتند. در همین زمان بود که وزارتخانه گردشگری تصمیم گرفت برای جبران خسارات نوروزی ناشی از تعطیلی سفرها، با تشکل‌های حرفه‌ای بخش خصوصی در ستاد مرکزی و ادارات استانی مذاکره و برنامه‌هایی را برای اجرا در ۲ سطح ابلاغ کند. پروتکل‌های ویژه اماکن و سفر هوشمند هم در همین زمان ابلاغ شد.

 

محمد قاسمی که از ششم تیر مدیر دفتر تبلیغات و بازاریابی وزارت گردشگری شد، توضیح می‌دهد: قرار بود ادارات بخش خصوصی به برگزاری تور‌های آشناسازی اقدام کنند. هدف از این تور‌ها که قرار بود با حضور اصحاب رسانه، تورگردانان و اینفلوئنسر‌های فضای مجازی برگزار شود، نشان دادن نحوه صحیح اجرای تور با رعایت پروتکل‌های بهداشتی بود چنان که تعداد اعضای تور نباید بیش از ۱۰ نفر می‌شد، به وفور و مرحله به مرحله باید ماسک و الکل در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌گرفت، محل اقامت و تور مجاز بود و .... از سوی دیگر، تشکل‌های حرفه‌ای کشوری نیز برگزاری هفته‌های فرهنگی در خارج از کشور، برگزاری تور‌های آشناسازی از خارج به ایران و نشست‌های «بی تو بی» (بیزینس با بیزینس یا کار با کار) را به عهده گرفتند.

اما این برنامه‌ها هم خیلی پا نگرفت، زیرا موج دوم کرونا خیلی زودتر از آنچه خیال می‌کردیم از راه رسید و همه این برنامه‌ها را لغو کرد. به گفته قاسمی، تنها ۴ تور آشناسازی در استان‌ها برگزار شد و برنامه‌های خارج از کشور نیز به دلیل باز نشدن مرز‌ها هرگز شکل نگرفت.

 

تلاش سوم وزارت گردشگری برای تبلیغ سفر در روزگار کرونایی، با ساخت یک موشن گرافی و تشکیل پویش ایمن سفر کنیم شروع شد. قاسمی توضیح می‌دهد: در همه این مدت حرف ما این بود که به مردم بگوییم به جای انجام سفر‌های پرخطر و اقامت در مکان‌های نامعلوم، بیایید در قالب تور مجاز و در هتل‌های تأییدشده، هوشمند سفر کنید؛ بنابراین رویکرد وزارتخانه از ابتدا این بوده که سفر هوشمند با رعایت پروتکل، با تعداد اندک و به مسافت کوتاه و در قالب خانواده را آموزش دهد. در گام سوم هم همین ایده را با استفاده از فضای مجازی و با یک موشن گرافی ساده، ولی تأثیرگذار پی گرفتیم که با پخش در نشست سالانه روز جهانی گردشگری در تفلیس تحسین هم شد.

 

ما در این موشن گرافی باید‌ها و نباید‌های سفر را از نکات واضحی، چون رعایت فاصله اجتماعی تا نکات ریزی مثل اینکه برای کمتر توقف کردن هر بار باک خودرو را کامل پر کنید را به زبان ساده گفتیم. این موشن گرافی یک بار از سوی صداوسیما و در یک برنامه مربوط به گردشگری پخش شد، اما بعد از آن معلوم نیست به چه دلیل دیگر پخش نشد و تنها در فضای مجازی دست به دست چرخید.

 

نکته اصلی این است که به هر حال چه ما بخواهیم چه نخواهیم مردم سفر می‌روند. این طور نیست که من بگویم نروید، نروند. به همین دلیل، نظرمان این بود که حالا که مردم سفر می‌روند، بهتر است فرهنگ سازی کنیم تا هوشمند و مسئولانه سفر کنند. این‌ها را مدیر کل دفتر بازاریابی و تبلیغات وزارت گردشگری می‌گوید و ادامه می‌دهد: در گام بعدی، به این نتیجه رسیدیم که به اندازه کافی در زمینه تشویق و فرهنگ سازی سفر هوشمند با رعایت پروتکل و اسکان در واحد‌های اقامتی مجاز رسالتمان را انجام داده ایم. گاهی هم بنا به اوج گیری و تصمیم ستاد کرونا با فراز و فرود‌هایی همراه شدیم.

 

اما الان وقت آماده سازی برای پذیرش گردشگر بین المللی است و این آمادگی را باید از الان ایجاد بکنیم. او توضیح می‌دهد: زمانی که یک پروتکل تدوین می‌شود به این معنی نیست که مرز باز شده است، اما ما به این نتیجه رسیدیم که آمادگی را باید قبل از فروکش کردن کرونا داشته باشیم تا اگر مرز‌ها باز شد، غافل گیر نشویم. علاوه بر این، در حوزه گردشگری بین المللی، یکی از گام‌هایی که به نوبه خود در سطح جهان اعتمادساز است تهیه پروتکل پذیرش گردشگر بین المللی است. در این راه، اول نمونه کشور‌های دیگر را بررسی کردیم که بسیار متفاوت بود. کشوری می‌گفت گردشگر وارد شود پول تست با خودش است. اگر مثبت شد، هزینه ۱۴ روز قرنطینه هم با خودش است. کشور دیگر می‌گفت تست و قرنطینه رایگان.

 

ما در طول یک ماه جلسات مختلفی با حضور نمایندگان وزارت بهداشت، وزارت امور خارجه، وزارت راه، بیمه و نهاد‌های نظارتی و امنیتی برگزار کردیم و به یک پیش نویس واحد رسیدیم که مورد تأیید همگان قرار گرفت. این پیش نویس ابتدای شهریور با امضای وزیر گردشگری برای وزارت بهداشت ارسال شد و قرار بود در کمیته‌های اصلی و فرعی طرح مسئله بشود و اگر ویرایش دارد انجام و سپس تصویب بشود، اما هنوز هیچ خبری از وزارت بهداشت به دستمان نرسیده است.

 

ما حتی بعد از تهیه پیش نویس پروتکل گردشگران ورودی، بلافاصله در درخواستی از وزارت بهداشت و ستاد ملی کرونا خواستیم محدودیت سفر برای تور‌های گروهی ورودی به کشور را بردارند، زیرا کسی که از یک پروتکل سفت و سخت وارد کشور شود و مسیر سفر و محل اقامتش مشخص باشد، خیلی راحت قابل کنترل است و مشکلی ایجاد نمی‌کند. بسیاری از آژانس‌های مسافرتی گفتند برای تور‌های گروهی خارجی و حتی تور‌های سلامت درخواست دارند، اما محدودیت ما در ورود به کشور مانعشان است. این درخواست را هم اواسط شهریور برای ورزات بهداشت ارسال کردیم، اما تا این لحظه نه درباره پروتکل و نه محدودیت سفر خارجی‌ها در قالب تور پاسخ مشخصی نگرفته ایم. شاید در دست بررسی است.

 

 

در دوران کرونا باید آن قدر با بازار هدف ارتباط بگیری که از یاد و خاطره‌ها حذف نشوی. این یک اصطلاح است که قاسمی هم بر آن تأکید می‌کند و از نشست‌های متعددی می‌گوید که از طریق وبینار و با کمک وزارت خارجه بین هیئت‌های ایرانی و روسی، ایتالیایی، ونزوئلایی، عمانی، هندی و ... برگزار شده است و دست کم در یک مورد به اجرای توافق نامه‌ای منجر شد که از سال ۹۶ مبنی بر لغو روادید گروهی بین ایران و روسیه امضا شده بود. او معتقد است در دوران کنونی یکی از بهترین کار‌ها همین وبینارهاست، زیرا علاوه بر ایجاد رابطه بین مقام‌های ۲ کشور با پوشش رسانه‌ای صحبت‌های آنان، مردم نیز نام کشور‌ها از ذهنشان پاک نمی‌شود.

 

اعتمادسازی و روشن نگهداشتن نام ایران در خارج از کشور و ترویج سفر هوشمند و مسئولانه در داخل ایران سیاست کلی دفتر تبلیغات وزارت گردشگری در این روز‌های کرونایی بوده است. علاوه بر این، آن طور که از توضیحات قاسمی برمی آید، کرونا فرصتی بوده است برای بسیاری از کار‌های نکرده صنعت گردشگری ایران. در این روز‌ها تارنمای ویزیت ایران که سال‌ها تنها به ۲ زبان فارسی و انگلیسی و با محتوایی بسیار محدود کار می‌کرد، علاوه بر به روز شدن عکس هایش، با ۴ زبان دیگر نیز آپدیت شد.

 

کتاب ویزیت ایران نیز در همین زمان به ۴ زبان انگلیسی، عربی، اسپانیایی و چینی تهیه شد. هم چنین بسته‌های تبلیغاتی ویژه‌ای نیز به همراه یک تیزر برای حوزه‌های مختلف گردشگری سلامت، گردشگری مذهبی، طبیعت گردی و ... و به زبان‌های مختلف تهیه شده است. ۲۴ اثر ثبت شده ایران در میراث یونسکو نیز به ۱۰ زبان زنده دنیا معرفی شده است. استفاده از دوره‌های آموزشی سازمان جهانی جهانگردی و همچنین ارتباط گیری با چینی‌ها برای آموزش از راه دور زبان و فرهنگ چینی به راهنمایان گردشگری ایرانی و هم چنین غذا‌های چینی به آشپزان هتل‌های ایرانی از دیگر کار‌های مفید این روز‌ها بوده است.

 

سامان دهی تقویم رویداد‌های ایران نیز از دیگر کار‌های روی زمین مانده بود که در این روز‌ها در حال آماده سازی است. قاسمی دراین باره می‌گوید: تقویم رویداد‌های گردشگری ایران سال‌ها بلاتکلیف بود. گرچه ما حدود ۵۰۰ رویداد گردشگری داریم، باید در مرحله اول رویداد‌هایی را در تقویم ثبت کنیم که چند ویژگی داشته باشند. دسترسی، استمرار، بازدیدکننده، وبسایت و قابلیت بارگزاری روی سایت از ویژگی‌هایی است که باعث شده است در گام اول حدود ۶۰ رویداد (به صورت تقریبی ۲ رویداد از هر استان) در این تقویم جا بگیرد و به ۲ زبان فارسی و انگلیسی به همراه تاریخچه و محتوایش آماده شود.

 

وقتی در طول یکی دو سال سفر بین المللی به صفر نزدیک می‌شود، شروع دوباره آن هم تدریجی خواهد بود نه یکباره. این پیش بینی قاسمی از روزگار سفر بعد از کروناست. او می‌گوید: این تصور که بلافاصله بعد از فروکش کردن کرونا یک هجوم خواهیم داشت درست نیست، چون اعتماد مردم کم شده است و باید کمی اعتماسازی انجام شود؛ بنابراین شاید به این زودی‌ها گردشگر انبوه نداشته باشیم.

 

بیشتر سفر به مقاصد نزدیک و امن انجام خواهد شد که وضعیت بهداشت و سلامت خوبی دارند، پروتکل بین المللی دارند و در طول کرونا توانسته اند یاد و خاطره خود را در ذهن بازار زنده نگه دارند. با این حال، نباید از الان همه چیز را به آن موقع موکول کرد، بلکه باید حمایت کنیم تا چراغ آژانس‌ها خاموش نشود. حمایت دولت در قالب بسته‌های حمایتی و ایجاد امکان سفر مسئولانه و هوشمند برای مردم در دوران کمتر شدن کرونا راهکار مدیر دفتر تبلیغات و بازاریابی وزارت گردشگری برای زنده نگهداشتن این صنعت در روزگار کرونایی است.